Przegląd abstraktów

[Jakub Szpak]

Aby dać przedsmak tego, co nas czeka , prezentujemy przegląd abstraktów prezentacji i referatów, które zostaną wygłoszone podczas Warsztatów. Mamy nadzieję, że każdy znajdzie coś interesującego dla siebie Proszę wybaczyć pisanie posta pod postem, lecz rozdzielenie przeglądu jest konieczne ze względu na obowiązujący na forum limit 20 000 znaków na post.


Namacalne i nieuchwytne. Porównanie fragmentów tłumaczeń „Jądra ciemności” Josepha Conrada
Anna Belcar, IFA UJ
Język prezentacji: polski

W mojej prezentacji chciałabym przestawić analizę porównawczą wyjątków z dwóch różnych tłumaczeń „Jądra ciemności” autorstwa Josepha Conrada: Anieli Zagórskiej oraz Magdy Heydel. Pokażę w niej jak różny dobór słów i interpretacje metafor przez tłumaczki tworzą mniejsze lub większe pole dla jej interpretacji.  Jako, że „Jądro ciemności jest tak bogatym materiałem do analizy”, prezentacja zawiera porównanie oparte na dwóch istotnych fragmentach dzieła: opisie płynięcia statku Marlowa przez Kongo, gdzie pierwszy raz pada wyrażenie „jądro ciemności”, oraz scenie śmierci Kurtza. Analiza jest podparta odwołaniami do oryginału.

Pierwszy wyjątek to ujęcie odkrywania nieznanego lądu jako wycieczki w głąb ludzkiego umysłu; motywu odkrywcy: dumnego zdobywcy czy przerażonego intruza. U Zagórskiej człowiek ufa zmysłom, jest przekonany o swojej sile, otaczający go świat jest bardziej namacalny, postrzeganie jego jest bardziej rozumowe; u Heydel człowiek jest prochem, niemal wszystko jest płynne, jest wrażeniem, któremu nie można ufać, dżungla jest czymś niezrozumiałym, człowiek wkracza w nią lub jest przez nią  wciągany przemocą.

Druga część skupia się na obrazie Kurtza, który w dżungli stał się wrakiem ludzkim, i wrażeniach zahipnotyzowanego nim Marlowa. W starszym tłumaczeniu głos umierającego jest nierozerwalnie związany z jego cielesnością, wciąż pozostaje „jego”, scena jest bardziej realistyczna. We współczesnym przekładzie głos stanowiący siłę Kurtza jest potężniejszy od jego postaci, a cała scena nosi znamiona oniryczności.

Podsumowując, tłumaczenie Anieli Zagórskiej oferuje czytelnikowi interpretację łatwiejszą w odbiorze, dzięki której „Jądro ciemności” nosi wyraźne cechy opowieści podróżniczej. Przekład Magdy Heydel, choć trudniejszy w odbiorze, stawia na psychologiczną warstwę powieści i oferuje utwór jako wyprawę w nienamacalną dżunglę ludzkiego umysłu.


O koreańskim przekładzie "Pana Tadeusza"
Agnieszka Białek, UAM
Język prezentacji: polski

"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza jako utwór wybitny na tle literatury polskiej i europejskiej, dostarcza wielu problemów tłumaczom na języki orientalne. Na przykładzie koreańskiego przekładu pokażemy, jak różnice zarówno kulturalne jak i w strukturze języka dostarczają różnego rodzaju kłopotów -  między innymi w oddaniu realiów XIX-wiecznych, opisach przyrody i zastosowanej wersyfikacji.  Odpowiemy na pytania o potrzebę takiego tłumaczenia w krajach Azji i o odbiór w Korei. Podczas prezentacji wykorzystamy przekład filologiczny z koreańskiego na polski niektórych fragmentów.


Czy tłumacze powinni dołączyć do Oburzonych? Ekonomiczno-społeczny wymiar pracy tłumacza na początku XXI wieku
Mikołaj Denderski
Język prezentacji: polski

Celem referatu jest sformułowanie krytycznego stanowiska wobec dzisiejszych warunków pracy tłumacza, jego niskiego statusu, porównywalnego de facto ze statusem robotnika akordowego epoki industrialnej, w znacznej mierze uzależnionego od zleceniodawcy i rynku. Praca tłumacza wykonującego dzieła dla biur tłumaczeń jest w istocie współczesną ilustracją opisanego przez Marksa w Rękopisach ekonomiczno-filozoficznych zjawiska alienacji, jakiej doświadcza robotnik w toku procesu wytwórczego. Zarysowana zostania także kwestia uwikłania tłumaczy w mechanizmy konserwacji globalnego kapitalizmu, odpowiedzialnego za światowe kryzysy gospodarcze ostatnich lat i gigantyczne nierówności społeczne w skali mikro i makro. Wreszcie zaprezentowana zostanie koncepcja zmiany realiów sankcjonujących istnienie opisanego status quo. Receptą na wyzwolenie „robotnika intelektualnego” spod dyktatu konkurencji może być zakładanie spółdzielni tłumaczy, które w odpowiedniej liczbie byłyby w stanie wytworzyć nową jakość, alternatywną względem agresywnej rywalizacji korporacyjnej.


„Będę twoim, / Jeśli uczynisz tak a tak”, czyli o interpretacji postaci Lady Makbet w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka
Anna Filipek, UJ
Język prezentacji: polski

The aim of this paper is to discuss Stanisław Barańczak’s interpretation of the most powerful female character created by William Shakespeare, namely, Lady Macbeth. The paper takes three translations into account: the 19th-century classic by Józef Paszkowski and two modern versions by Maciej Słomczyński and Stanisław Barańczak, with the main focus on the last one. Each of the three translators has taken a slightly different attitude to their task and, consequently, has created a slightly different character. In Barańczak’s interpretation the character relies more heavily than in the original text on her manipulative skills and the emotional pressure that she exerts on her husband. However, she is also more closely attached to Macbeth and frequently refers to the husband-and-wife relationship. In contrast, Paszkowski’s Lady Macbeth perceives her husband in a conspicuously less favourable light than in Shakespeare, and Słomczyński’s Lady Macbeth seems to feel a certain degree of disdain towards the thane. Each of these paths of interpretation uses Shakespeare’s text as a starting point to adapt it in its own way. Therefore, although at first sight all Ladies Macbeth may appear the same, at close examination they prove to be fascinatingly dissimilar, which this paper demonstrates.


Tłumaczenie z konsekwencjami – polskie tłumaczenia unijnych aktów prawnych
Dominika Jędrzejczyk, UW
Język prezentacji: polski

Akty prawne wydawane przez Unię Europejską spisywane są w jednym z trzech roboczych języków tej organizacji, najczęściej w angielskim. Dla zapewnienia transparencji prawa i możliwości wykorzystania go przez obywateli w krajowym porządku prawnym państw członkowskich wymaga przetłumaczenia aktów normatywnych UE na języki narodowe. Polskie tłumaczenia unijnych rozporządzeń czy dyrektyw pozostawiają jednak wiele do życzenia – są często niedokładne i sporządzane „na szybko”.

Wymaganie od tłumacza, by był wszechwiedzącym jest co najmniej bezzasadne. Wydaje się jednak, że prawo jest bardzo delikatnym obszarem, w którym dla znaczenia całego tekstu aktu normatywnego istotna jest nie tylko treść poszczególnych przepisów, ale także ich układ, czy nawet pojedyncze przecinki. Błędne wstawienie przecinka spowodowało w tym roku problemy z implementacją tzw. Dyrektywy Transportowej, w efekcie czego na polskich przewoźników nałożono dodatkowy obowiązek, którego nie musieli spełniać przewoźnicy z pozostałych państw UE.

W swoim referacie postaram się przedstawić kilka najbardziej jaskrawych przykładów błędnie tłumaczonych aktów normatywnych UE wraz z konsekwencjami, jakie spowodowały owe błędy w przekładzie.

[Jakub Szpak]

Dlaczego jabłko zostało bananem, czyli jak brzmi "Entliczek pentliczek" po khmersku?
Aleksandra Kręcicka, UAM
Język prezentacji: polski

W swoim wystąpieniu opowiem o khmerskim tłumaczeniu wiersza "Entliczek pentliczek" Jana Brzechwy. Powiem krótko o strukturze języka khmerskiego i wynikających z tego problemach przy tłumaczeniu, a także o tym czym różni się poezja khmerska od polskiej oraz jak kultura khmerska wpłynęła na wybory, których dokonał tłumacz. W referacie wykorzystam przekład filologiczny khmerskiej wersji wiersza.


Manowce metafor i inne problemy tłumaczeniowe w „Tytusie Groanie” Mervyna Peake'a
Ewa Lipińska, UW
Język prezentacji: polski

Choć w krajach anglojęzycznych dzieła Mervyna Peake'a są często porównywane do trylogii Tolkiena, a sam artysta uznawany jest za jednego z najważniejszych klasyków fantastyki, w Polsce pisarz ten wciąż pozostaje prawie zupełnie nieznany. Czy mogła mieć na to wpływ jakość polskiego tłumaczenia? Niezwykle obrazowy język Peake'a oraz niekonwencjonalne połączenia wyrazów, jakie wprowadzał do swoich książek, stanowiły pułapki wymagające od tłumacza stałej czujności i dociekliwości. Prezentacja ma na celu przedstawienie najbardziej istotnych błędów popełnionych przez tłumaczkę cyklu Gormenghast przy przekładzie pierwszego tomu serii, „Tytusa Groana”, oraz przeanalizowanie ich wpływu na odbiór książki przez polskiego czytelnika. Omówione zostaną problemy związane z dosłownym tłumaczeniem metafor i idiomów, niedopatrzenia zacierające znaczenie całych wyrażeń, użycie niewłaściwych ekwiwalentów słownikowych, kalki strukturalne oraz najczęściej powtarzające się błędy stylistyczne. Szczególna uwaga zostanie poświęcona problemom, które prowadzą do niezrozumienia oryginalnego przekazu bądź wywołują niezamierzony efekt humorystyczny. Analiza została przeprowadzona na podstawie angielskiego tekstu z 1946 r. oraz polskiego tłumaczenia autorstwa Jadwigi Piątkowskiej, opublikowanego przez Wydawnictwo Literackie w 1982 r., z późniejszymi poprawkami korektorki wprowadzonymi do wydania z 2011 r.


IN SEARCH OF THE PARADISE RESCUED
Aleksandra Michalska, UAM
Język prezentacji: angielski

The main purpose of the paper is to present the author's translation of Józef Czechowicz's poem In the countryside (from volume The Stone, 1924), the 20th century Polish poet whose works, beside very few exceptions, remained untranslated into English until now. It is an attempt undertaken with the aim of examining if the poetry of Józef Czechowicz is translatable to any extent and if such a pursuit can be at all successful due to the poet's idiosyncratic style characterized by musicality, rhythmicity and specific lexis.

The work is going to concentrate on the relation between the original text and translation and between the translation and interpretation. The significant question is how, whether and to what extent the translation of this particular poem can manage to capture its main sense and properly convey the poetic form, with special focus on the poetic features characterizing the poetry of Czechowicz.

For this reason, two differing versions of the translation will be presented, submitted for consideration, and assessment. The translator is going to point basic problem which  appeared during the translating process with regard to translation's priorities.

The paper also includes a multilevel interpretation of the poem, broadened by making references to the contexts from literature (poetry of Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Miron Białoszewski) and philosophy. The paper will be presented in English.


Czy Amerykanie i Polacy opłakują stratę tak samo? Analiza porównawcza metafor ŻAŁOBY we fragmentach poradnika i ich własnym przekładzie.
Kamila Midor, UJ
Język prezentacji: polski

I Wasn’t Ready to Say Goodbye: Surviving, Coping & Healing After the Sudden Death of a Loved One autorstwa Brook Noel i Pameli D. Blair jest amerykańskim poradnikiem dla osób, które doświadczyły straty bliskiej osoby. Analizie zostaną poddane metafory pojęciowe, w których domeną docelową jest żałoba (ang. grief). Przyjęta metodologia mieści się w ramach językoznawstwa kognitywnego.
 
Pierwsza część referatu poświęcona będzie pokrótce problemowi przekładu angielskich terminów grief, mourning i bereavement, a także ich zdefiniowaniu. Następnie przybliżona zostanie książka Noel i Blair. Będzie to również wprowadzenie do teorii metafory pojęciowej według Lakoffa i jego kręgu oraz przedstawienie jej rozwinięcia zaproponowanego przez Kövecsesa, który w swoich badaniach skupił się na kulturowym uwarunkowaniu metafor pojęciowych.

Część druga będzie analizą zdań zawierających odwzorowania metafor pojęciowych zaczerpniętych z oryginału poradnika oraz ich przekładu na język polski. Porównane zostaną domeny źródłowe metafor. Chociaż Stany Zjednoczone i Polska należą do tzw. kultury zachodniej, różnią się między sobą w sposobie konceptualizacji żałoby: domeny źródłowe metafor pojęciowych niejednokrotnie zmieniają się w momencie przekładu. Na różnice w konceptualizacji niewątpliwie mają wpływ doświadczenia obu kultur.


Będąc młodą tłumaczką, weszłam raz do wydawnictwa…
Paulina Ohar-Zima,
Język prezentacji: polski

Podczas prezentacji opowiem o moich pierwszych (i jak dotąd jedynych) krokach w roli tłumacza literatury popularnej. Zamierzam przedstawić słuchaczom drogę, którą prze-szedł mój przekład powieści Marleny de Blasi „Lavinia i jej córki”, poprzez wykonanie próbki tłumaczenia, podpisanie umowy, złożenie przekładu w wydawnictwie, przyjęcie (a raczej odesłanie go do poprawki), redakcję, korekty, konsultację filologiczną (w tekście pojawiają się włoskie wstawki) aż do wydania powieści.

Chciałabym głównie skupić się na tym, jak wyglądało przygotowanie tej książki „od kuchni” i podzielić się swoim bardzo świeżym doświadczeniem z przyszłymi tłumaczami. Zamierzam także porównać kilka fragmentów oryginału i przekładu, podkreślając, jak w ulepszeniu tekstu pomógł mi dystans czasowy pomiędzy złożeniem przekładu a jego poprawą oraz redakcja tekstu.

Na koniec zamierzam szczerze zachęcić młodych tłumaczy do wysyłania swoich życiorysów do wydawnictw, przekładania przesłanych przez nie próbek i niezrażania się długim czasem oczekiwania na ewentualne propozycje zawodowe.


„WSZYSTKO W KOŃCU SPROWADZA SIĘ DO SEKSU¹”  – O SEKSUALIZMACH W POLSKIM PRZEKŁADZIE SMALL WORLD DAVIDA LODGE'A
Anna Rogulska, UAM
Język prezentacji: polski

Referat opiera się na analizie tłumaczenia wyrażeń związanych z erotyką w polskim przekładzie Small World Davida Lodge'a. Funkcją seksualizmów w powieści uniwersyteckiej jest przede wszystkim budowanie komizmu, a przeniesienie ich do języka dyskursu literackiego oraz mniej lub bardziej oficjalnej komunikacji między bohaterami uważa się za cechę dystynktywną tego obcego w polskiej kulturze gatunku. W związku z nieprzystawalnością brytyjskiej i polskiej konwencji literackiej, tłumaczka stosuje zabiegi pominięcia i zastąpienia, a czasem nawet tworzy własne związki frazeologiczne, co prowadzi do redukcji lub niezamierzonej amplifikacji humoru.

Teza o ubóstwie polskiego słownika erotycznego nie jest dostatecznym usprawiedliwieniem tłumaczeniowych niezręczności – zwłaszcza że, jak można wnioskować po bogactwie materiału publikacji typu Słownik seksualizmów polskich, to raczej przesąd niż naukowe wyjaśnienie. W krytycznej analizie przekładu okazuje się, że problem tłumaczeniowy stanowią nie tylko dosłowne określenia czynności seksualnych, ale także wszelkiego rodzaju nazwy własne i związki frazeologiczne o erotycznym podtekście. Tłumaczka konsekwentnie pozbawia tekst wulgarnego nacechowania, którego polszczyzna nie akceptuje w oficjalnym języku zarezerwowanym dla mówienia o środowisku akademickim.
 
Wybrane przeze mnie przykłady ilustrują, jak tego typu adaptacja zubaża kolejne warstwy znaczeniowe powieści opierającej się między innymi na żartobliwym porównaniu rozmów o literaturze z rozmowami o seksie. Ponadto powieść uniwersytecka jest produktem kultury brytyjskiej, który nie ma swojego odpowiednika w literaturze polskiej, a więc jej język może stanowić dodatkową wartość poznawczą dla polskiego odbiorcy. Strategią, jakiej potrzebuje przekład powieści uniwersyteckiej, jest zatem raczej egzotyzacja niż adaptacja, ponieważ to właśnie efekt obcości będzie satysfakcjonującym doświadczeniem dla czytelnika, który próbuje poznać brytyjską kulturę przez pryzmat jej literatury.

¹D. Lodge, Mały światek, tłum. Natalia Billi, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 1998, s. 22.

[Jakub Szpak]

Science of deduction vs. sztuka dedukcji, czyli Sherlock Holmes po polsku
Marta Ruta, Aleksandra Szymił, UAM
Język prezentacji: polski

Referat ten jest próbą analizy polskich przekładów wybranych dzieł Arthura Conan Doyle’a, poświęconych postaci Sherlocka Holmesa, ze szczególnym uwzględnieniem fragmentów opisujących, kultową wręcz, metodę dedukcji, dzięki której utwory Doyle’a zyskały tak dużą popularność. Analizie podlegać będą wybrane ustępy przekładów powieści A Study in Scarlet, The Hound of the Baskervilles i The Sign of Four oraz opowiadań, takich jak The Five Orange Pips czy The Adventure of the Dying Detective. Punktem wyjścia referatu jest typologia metody Holmesowskiej, przedstawiona przez Pierre’a Bayarda w książce Sherlock Holmes Was Wrong. Reopening the Case of The Hounds of the Baskervilles, która pozwala uznać dedukcję za główną zasadę konstytuującą świat przedstawiony w tekstach Doyle’a. Na tej podstawie, możliwe staje się porównanie, w jaki sposób polscy tłumacze przekładają sygnały wskazujące na obecność dedukcji oraz w jakich relacjach z oryginałem pozostają te rozwiązania. Jedną z istotniejszych podstaw teoretyczną tych rozważań jest tekst Antoine’a Bermana Przekład jako doświadczenie obcego, który zawiera wykaz tendencji deformujących.

Referat stawia też, już klasyczne, pytania o to, w jakim stopniu na przekład wpływa osoba tłumacza (czy jest on „tylko” tłumaczem, drugim autorem, czy pośrednikiem?); jaki jest status tekstu oryginalnego (nienaruszalna świętość czy punkt wyjścia); czy o problemach egzotyzacji i udomowienia możemy mówić tylko na poziomie świata przedstawionego, czy również na poziomie idei (szczególnie w kontekście charakterystyki Holmesa jako postaci); a przede wszystkim, jak tłumaczyć literaturę popularną, w tym przypadku – jak tłumaczyć literaturę popularną, która należy do światowego kanonu? Z drugiej zaś strony – na czym powinna polegać krytyka przekładu? 


Mr. Leathercow czy Pan Żeberko? Tłumaczenie nazw własnych dla dzieci
Karolina Rybicka, UJ
Język prezentacji: polski

To translate or not to translate meaningful proper names? That has always been a controversial question. It is even more significant when dealing with children’s literature, where such names are not only more frequent, but their meaning is in many cases extremely significant to the plot. It differs from “regular” literature by its different goals, its educational aspect, and by being more audience-oriented. In this presentation, I shall discuss some of the problems that translators  face when translating for children, like the issue of having to confront the text with their own and society’s perception of childhood. I will also present some of the strategies for dealing with meaningful proper names on the basis of Eric Linklater’s 1944 novel The Wind on the Moon and its Polish translation, Wiatr z Księżyca, by Andrzej Nowicki. It is an interesting example, as many of the character names used by Linklater are built by means of wordplay and often serve to characterize their bearers. Nowicki does not only apply various strategies for translating those names, but also significantly alters others (like the names of the two protagonists, Dinah and Dorinda, into Dora and Flora), creating his own patterns and relationships between characters. 


Czy można być lepszym od Barańczaka? Absurdalne limeryki Edwarda Leara w przekładzie Sekcji Tłumaczeniowej KNA UJ kontra przekład mistrza.
Sekcja Tłumaczeniowa KNA, UJ
Język prezentacji: polski

Przed przystąpieniem do tłumaczenia danego utworu, Stanisław Barańczak poszukiwał jego dominanty semantycznej – subiektywnie wybranych cech, które uważał za najważniejsze, najbardziej charakterystyczne dla danego tekstu. Nazywał je kluczem do całokształtu sensów utworu, jego znaczeniem w sensie pełni semantycznego potencjału i poetyckiej organizacji oryginału. Następnie starał się stworzyć w języku docelowym ekwiwalentny tekst, który zawierałby te same cechy, tego samego ducha, wywoływałby ten sam efekt i dzięki temu działałby w nowym środowisku jako funkcjonalny, istotny tekst kultury. W przypadku poezji, w praktyce zazwyczaj oznaczało to zachowanie formy wiersza, która była dla Barańczaka nierozerwalna z sensem. Dlatego tłumaczone przez niego krótkie, absurdalne wierszyki Edwarda Leara czasami mają niewiele wspólnego z oryginałem. Wydawałoby się, że jego wybory i pomysły były czasami nie najfortunniejsze, ponieważ dominanta oznaczała dla niego w tym wypadku nacisk na efekt humorystyczny – niekoniecznie zgodny z sensem oryginału. Sekcja Tłumaczeniowa Koła Naukowego Anglistów UJ postanowiła w tym roku sprawdzić, czy może być lepsza od mistrza. Przetłumaczyliśmy na własną rękę kilka limeryków Leara, a potem porównaliśmy je z wersją Barańczaka. Wynik nas pozytywnie zaskoczył; mamy nadzieję, że zaskoczy również widownię podczas Warsztatów. Podczas wystąpienia nasza sekcja Koła przedstawi pokrótce swoje tegoroczne osiągnięcia i dokona porównania własnych tłumaczeń absurdalnych limeryków Edwarda Leara z tłumaczeniami Stanisława Barańczaka.


Tłumacz-ironista. Teoria i praktyka.
Weronika Szwebs, UAM
Język prezentacji: polski

Referat stanowi próbę skonfrontowania wyznaczników ironicznej strategii tłumaczenia opisanej przez Douglasa Robinsona w książce The Translator’s Turn  z konkretnym tekstem – przekładem Orlanda Virginii Woolf dokonanym przez Tomasza Bieronia. Amerykański teoretyk przeciwstawia się racjonalistycznemu i idealistycznemu nastawieniu zachodniej humanistyki, które, jego zdaniem, przyczynia się do sprowadzania osoby tłumacza do statusu narzędzia, zawieszającego w czasie pracy wszystkie swoje pozaintelektualne właściwości i odruchy. Robinson podważa kategorie, które silnie zadomowiły się w tradycyjnym dyskursie translatologicznym – proponuje odejście od nierealistycznego postulatu niewidoczności tłumacza i uznaje, że dążenie do ekwiwalencji wcale nie musi być głównym celem tłumacza. Wyżej opisane nastawienie prowadzi autora The Translator’s Turn do wielu ciekawych wniosków; m.in. do scharakteryzowania i uprawomocnienia postawy tłumacza-ironisty. Czytelnik przekładów mógłby sceptycznie stwierdzić, że w praktyce taka strategia tłumaczenia występuje niezwykle rzadko, zatem teoretyczna propozycja Robinsona – przeciwnie do zamierzeń autora – jest jedynie barwną hipotezą oderwaną od translatorskiej prozy życia. W stworzonym przez Bieronia przekładzie Orlanda można jednak zaobserwować mechanizmy, które stanowią doskonałą ilustrację strategii ironicznej. Uwidacznia się ona zwłaszcza we wprowadzonych przez tłumacza przypisach, których niestandardowy styl jest świadectwem gry z czytelnikiem i tekstem oryginału. Tomasz Bieroń, wyjaśniając własne wybory i obcojęzyczne aluzje, nawiązuje do swawolnego stylu oryginału, stosuje samoznoszącą się konwencję i – przede wszystkim – w zabawny sposób zwraca uwagę na siebie jako tłumacza i tekst jako tłumaczenie.


Hale, soboty i bacówki turystyki kwalifikowanej, czyli tłumacz-krajoznawca w zderzeniu z polską terminologią turystyczną i architektoniczną
Zofia Wąchocka, UJ
Język wystąpienia: polski

Dzięki rosnącemu zainteresowaniu zagranicznych turystów obfitującymi w zabytki terenami Małopolski z roku na rok zwiększa się ilość anglojęzycznej literatury im poświęconej, coraz częściej też przy zabytkach (głównie architektury, choć nie tylko) widuje się dwu- lub nawet trójjęzyczne tablice z informacją krajoznawczą na ich temat. Lektura owych przewodników, ulotek i tablic informacyjnych dostarcza przebogatego materiału do refleksji nad (nie)przekładalnością elementów polskiej geografii turystycznej na mowę Szekspira. Jak bowiem wytłumaczyć czym jest i czym się zajmuje Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze człowiekowi, w którego ojczystym języku nie istnieje pojęcie krajoznawstwa? Jak przybliżyć komuś takiemu architekturę małopolskich drewnianych kościołów czy dworów nie dysponując dobrymi odpowiednikami pojęć  takich jak zaskrzynienia czy dach łamany krakowski? Również formy pogórskiej i górskiej gospodarki dawnej Małopolski będą turyście z zachodniej Europy kompletnie obce, stąd terminy takie jak hala czy bacówka będą wymagały peryfrastycznych omówień. Owa nieprzystawalność terminologii, która dla pilota bądź przewodnika zagranicznej wycieczki będzie zaledwie przyczynkiem do bardziej rozbudowanej i obfitszej treściowo wypowiedzi, może się okazać, i często okazuje się, udręką dla tłumacza np. ulotki czy tablicy informacyjnej, którego przekład zwykle musi zmieścić się obok swojego polskiego pierwowzoru. Jak żaden inny, tłumacz tekstów turystycznych i krajoznawczych jest zatem skazany na lawirowanie między Scyllą maksymalnego przybliżenia czytelnikowi obcej mu rzeczywistości a Charybdą słownej ekonomii.



Formal Definitions of Translation. A Philologician's Perspective
Paweł Woźnikowski, UJ
Język wystąpienia: polski

The aim of the paper is to present two formal definitions of translation. The paper begins with arguments supporting the claim that translations are analytic i.e. sentences of the form “'α' means 'β'” (where “α” and “β” are sentences of two different languages which are translations of one another) are true on the basis of their meanings only. Two semi-formal proofs of formal definitions of translation are given: one based on Rudolf Carnap's semantics of L-concepts, intension and extension, the other inspired by Alfred Tarski's Convention T. Carnap's and Tarski's theories are used for the discussion of translations of sentences primarily, though a sketch of a “Carnapian” semi-formal theory of such formal analysis to whole texts is presented. Both definitions are subjected to criticism, as well as problems are shown with the Carnapian and Tarskian approaches to translation. However, defending arguments for these modes are given. In the final part of the paper, consequences of formal theory are presented and its bearings upon translated texts.

Key words: Rudolf Carnap, Convention T, L-concepts, logic, semantics, Alfred Tarski, translation.